HET NIEUWE ERFRECHT: DE MOGELIJKHEID OM EEN ERFOVEREENKOMST AF TE SLUITEN

Op 1 september 2017 verscheen in het Belgisch Staatsblad een nieuwe wet rond erfrecht, die heel wat ingrijpende wijzigingen met zich zal meebrengen. Eerder gaven we reeds een overzicht van de belangrijkste wijzigingen aan de erfrechtelijke reserve en aan de regels van de inkorting en inbreng van giften, maar vanaf 1 september 2018 zal het voor het eerst ook mogelijk zijn om een erfovereenkomst af te sluiten.

DEEL I. DE MOGELIJKHEID VAN EEN ERFOVEREENKOMST

Tot op vandaag was het principieel verboden om een overeenkomst af te sluiten rond een nog niet opengevallen nalatenschap, omdat dit strijdig geacht werd met de openbare orde. De wetgever heeft daar met de nieuwe erfwet verandering in willen brengen.

Vanaf 1 september 2018 wordt het mogelijk om een globale erfovereenkomst af te sluiten tussen één ouder of beide ouders gezamenlijk, en al hun vermoedelijke erfgenamen in rechte nederdalende lijn (de kinderen en/of kleinkinderen dus).

Zo’n globale erfovereenkomst zorgt ervoor dat iemand tijdens zijn leven al afspraken kan maken rond zijn nalatenschap op maat van zijn concrete gezinssituatie, en kan op die manier latere conflicten tussen de (klein)kinderen vermijden op het moment dat hun ouders zouden komen te overlijden. Een erfovereenkomst kan bijvoorbeeld een goeie aangelegenheid zijn om duidelijke afspraken te maken tussen de eigen kinderen, pleegkinderen en/of stiefkinderen.

I. Inhoud van een erfovereenkomst

In een erfovereenkomst kunnen erg uiteenlopende clausules worden opgenomen, die allen te maken hebben met de verdeling van een nalatenschap.

Enkele voorbeelden:

- er kunnen afspraken gemaakt worden rond de waardering van geschonken goederen

- er kunnen afspraken gemaakt worden rond de inbreng van giften

- de reservataire erfgenamen kunnen instemmen met het feit dat een begiftigde de aan hem geschonken goederen mag vervreemden

- …

De wetgever geeft aan de opstellers van een erfovereenkomst dus heel wat vrijheid, al moet wel benadrukt worden dat de nieuwe erfwet expliciet voorschrijft dat een erfovereenkomst op elk moment tot doel moet hebben om een evenwicht tussen ALLE vermoedelijke erfgenamen te realiseren.

Bovendien stelt de wet dat een erfovereenkomst zo omvangrijk mogelijk moet zijn. Het evenwicht tussen de vermoedelijke erfgenamen moet namelijk worden vastgesteld rekening houdende met (1) de schenkingen die de ouder al heeft toegestaan vóór de erfovereenkomst, (2) de schenkingen die worden toegekend naar aanleiding van de erfovereenkomst zelf, (3) de manier waarop de resterende goederen bij overlijden zullen worden verdeeld en (4) de situatie van elk van de vermoedelijke erfgenamen.

De erfovereenkomst moet het geheel van de huidige en vroegere schenkingen en voordelen vermelden waarmee er rekening wordt gehouden, en moet ook expliciet vermelden hoe de partijen dat evenwicht hebben opgevat en aanvaard.

Om dit evenwicht vast te stellen kunnen partijen overeenkomen dat ook andere voordelen dan een schenking in aanmerking genomen moeten worden en met een schenking moeten worden gelijkgesteld.

II. Vorm van een erfovereenkomst

Een erfovereenkomst moet altijd in een notariële akte worden vastgelegd, die door de notaris zal worden geregistreerd in het Centraal Register van Testamenten.

III. Gevolgen van het sluiten van een erfovereenkomst

Een erfovereenkomst is bindend voor alle betrokken partijen. Bovendien betekent de toestemming van een erfgenaam met een erfovereenkomst dat deze erfgenaam automatisch verzaakt aan een eventuele vordering tot inkorting of verzoek tot inbreng, en dit met betrekking tot alle giften waarop de erfovereenkomst betrekking heeft.

Enige nuancering is evenwel op zijn plaats.

Vooreerst geldt dit uitgangspunt niet voor partijen die op het moment van de aanvaarding van de erfovereenkomst nog minderjarig waren of die meerderjarig waren en onder het statuut van beschermd persoon vielen. Deze personen kunnen instemmen met een erfovereenkomst, maar hierbij zullen zij vertegenwoordigd moeten worden door hun voogd of bewindvoerder en zullen deze laatsten daar vooraf de machtiging van de bevoegde vrederechter voor moeten vragen. Bovendien kan de aanvaarding van een erfovereenkomst voor hen nooit tot gevolg hebben dat zij zouden verzaken aan hun rechten in de nog niet opengevallen nalatenschap.

Daarnaast heeft de wetgever ook gedacht aan de situatie waarin er nadien toch nog een nieuwe erfgenaam zou opduiken, die op het moment van de sluiting van de erfovereenkomst niet gekend was. Dit heeft géén invloed op de geldigheid van de erfovereenkomst en zal dus bindend blijven voor de erfgenamen die hem ondertekend hebben, maar die erfovereenkomst zal evenwel zonder uitwerking blijven ten opzichte van de nieuwe erfgenaam. Indien deze een reservataire erfgenaam zou zijn, kan hij zijn rechten alsnog ten volle doen gelden.

Ten slotte zijn er twee hypotheses waarin de verzaking in hoofde van de partijen bij een erfovereenkomst aan hun rechten in de nalatenschap herroepen wordt en dus ongedaan gemaakt wordt:

- wanneer de begunstigde van de verzaking een aanslag op het leven van de verzaker zou hebben gepleegd

- wanneer de begunstigde van de verzaking zich tegenover de verzaker schuldig zou hebben gemaakt aan mishandelingen, misdrijven of grove beledigingen

IV. Sanctie op niet-naleving van de regels

Elke erfovereenkomst waarbij de regels van de nieuwe erfwet niet worden gerespecteerd en die wettelijk dus niet is toegelaten, is absoluut nietig. Een overeenkomst die er op gericht is om bepaalde erfgenamen uit te sluiten en andere erfgenamen dan weer alles toe te bedelen, zal bijvoorbeeld nietig zijn.

DEEL II. INWERKINGTREDING

Aangezien de nieuwe wetgeving in werking treedt op 1 september 2018, één jaar na haar publicatie in het Belgisch Staatsblad, zal het pas vanaf deze datum mogelijk zijn om een erfovereenkomst af te sluiten.